toponimias
Acapulco = akatlpolko
Anahuac = atlnauak
Ayutla = ayotltla
Atlixco = atlixko
Citlatltepetl = sitlalitepetl
Coacalco = koatlkalko
Coapan =coatlatlapan
Coatlan =koatltlan
Coatepec = koatltepetl
Coyoacan =koyotlkan
Cozamaloapan = kosamalotlatlpan
Cuautepec = kuauitltepetl
Cuautitlan = kuauitltitlan
Cuayocan = kuautlyokan
Cuicatlan = kuikatltlan
Chapultepec = chapolintepetl
Chicomosto = chikomeostotl
Chiconcuac = chikomekoatl
Huaxtepec = uaxtepetl
Huatuxco = koauitltuxtliko
Huejutla =uexotltla
Huehuetlan = ueuetlan
Ixmiquilpan = ixminkilitlpan
Ishuatlen = isuatltlan
Jalisco = xatlixko
Masatlan = masatltlan
Mexico =meestliixikko
Michoacan =michinkan
Nahutla = nauitla
Oaxaca = uaxyakak
Okotlan = okotetlan
Omotepec = ometepetl
Papaloapan = papalotlatlpan
Tecamachalco = tetlkamachalko
Tlalpan = tlalipan
Tlalnepantla = tlalinepantla
Tuxpan = tochtlipan
Tuxtla= tochtlitla
Uilotepec = uilotltepetl
Xochimilco =xochitlmiliko
Zacatecas = sakatltlenka
Zacatenco = sakatltentliko
Zihuatlan = siuatltlan
saludos
Adiós = yaui, kenyaui
Buenos días = ijnalti
Buenas tardes = tiotlakti
Buenas noches = youalti
Buenos días, buenas tardes, buenas noches = inkein
¿ estas? ¿vives? = ¿tiistok?
¿Qué aces? = tlake tijchiua
Nada= amo tleno
Pasale = xipano
Ven a sentarte = ximoseuiki
Ya me voy = ya nia
Después nos encontramos = te ipa timopantisej
Después nos vemos = sempayok timoitasej
¿Cómo te llamas’ = kenijkatsa motoka
¿de donde vienes? = kanke tiuala
¿Dónde vives? = kanke tiitstok
¿Quién es tu papa? = akeya motata
¿Cuántos años tienes? = ketski xiutl tijpia
¿a quien buscas? = akeya tijtemoua
Te quiero ayudar = nineki nimitspaleuis
¿ que trabajo haces? = tlake tekitl tijchiua
¿Dónde trabajas? = kanke titekiti
¿con quien vives? = uanya akeya tiuala
viernes, 4 de diciembre de 2009
MODISMOS
MODISMOS
MODISMOS=SIGNIFICADO
DEJE (TEUA)
NIMAKILTEUA=DEJE PEGADO
NIMAKILTEUAS=DEJARE PEGADO
NITLAKUATEJKI=DEJE COMIDO
NITLAKUATEUAS=DEJARE COMIDO
NISTOPONTEJKI=DEJE BESADO
NIISAJTEJKI=DEJE DESPERTADO
NICHOKATEJKI=DEJE LLORADO
NIUITONTEJKI=DEJE BRINCADO
NI NAJNAUATEJKI=DEJE ABRAZADO
QUIERO (NEKI)
NITLAKUASNEKI=QUIERO COMER
NIKOCHISNEKI=QUIERO DORMIR
NITSAJTSINEKI=QUIERO GRITAR
NISTOPONTENEKI=QUIERO BESAR
NINAJNAUATENEKI=QUIERO ABRAZAR
NIMOTLALOANEKI=QUIERO CORRER
HACE FALTA (MONEKI)
MONEKITIUALAS=HACE FALTA QUE VENGAS
MONEKITIKOCHIS=HACE FALTA QUE DUERMA
MONEKITITLAKUAS=HACE FALTA QUE COMA
MONEKITITLAKIPANAS=HACE FALTA QUE BARRAS
MONEKITITLAPOAS=HACE FALTA QUE LEAS
MONEKITITLACHIAS=HACE FALTA QUE
MODISMOS=SIGNIFICADO
DEJE (TEUA)
NIMAKILTEUA=DEJE PEGADO
NIMAKILTEUAS=DEJARE PEGADO
NITLAKUATEJKI=DEJE COMIDO
NITLAKUATEUAS=DEJARE COMIDO
NISTOPONTEJKI=DEJE BESADO
NIISAJTEJKI=DEJE DESPERTADO
NICHOKATEJKI=DEJE LLORADO
NIUITONTEJKI=DEJE BRINCADO
NI NAJNAUATEJKI=DEJE ABRAZADO
QUIERO (NEKI)
NITLAKUASNEKI=QUIERO COMER
NIKOCHISNEKI=QUIERO DORMIR
NITSAJTSINEKI=QUIERO GRITAR
NISTOPONTENEKI=QUIERO BESAR
NINAJNAUATENEKI=QUIERO ABRAZAR
NIMOTLALOANEKI=QUIERO CORRER
HACE FALTA (MONEKI)
MONEKITIUALAS=HACE FALTA QUE VENGAS
MONEKITIKOCHIS=HACE FALTA QUE DUERMA
MONEKITITLAKUAS=HACE FALTA QUE COMA
MONEKITITLAKIPANAS=HACE FALTA QUE BARRAS
MONEKITITLAPOAS=HACE FALTA QUE LEAS
MONEKITITLACHIAS=HACE FALTA QUE
PREFIJOS
PREFIJOS
Existen tres tipos de prefijos, los prefijos pronominales sujeto, los prefijos pronominales objeto, los prefijos pronominales sujeto, los prefijos pronominales reflexivos, los prefijos pronominales posesivos y lo prefijos pronominales indefinidos.
Prefijos pronominales sujeto:
Ni-yo.
Ti –tu.
Ti –nosotros.
In –ustedes.
prefijos: verbo pref. mas verbo
ni tlakua nitlakua
ti tekiti titekiti
ti mayana timayanaj
in kineki inkinekij
Prefijos pronominales objeto:
Nech – a mí me…
Mits- a ti te…
Ki – a él le…
Inmech – a nosotros nos…
Kin – a ellos les…
prefijos: verbo pref. mas verbo
nech maka nechmaka
mits maka mitsmaka
ki maka kimaka
tech maka techmaka
inmech maka inmechmaka
kin maka kinmaka
Prefijos pronominales reflexivos:
Nimo – a mi mismo
Timo – a ti mismo
Mo – a el mismo
Timo – a nosotros mismos
Inmo – a ustedes mismos
Mo –a ellos mismos
prefijos: verbo pref. mas verbo
nimo tlamaka nimotlamaka
timo tlamaka timotlamaka
mo tlamaka motlamaka
timo iukatl timoiukatl
inmo iukatl inmoiukatl
mo iukatl moiukatl
Prefijos pronominales posesivos:
No – mi…
Mo – tu…
I – su…
To – nuestro…
Inmo – su… (de ustedes)
In – su… (de ellos)
prefijos: verbo pref. Mas verbo
no ama noama
mo tlakayo motlakayo
i chichi ichichi
to amochtli toamochtli
inmo xochitl inmoxochitl
in tata intata
Prefijos pronominales indefinidos:
tle para las personas
tla para las cosas
ne para las cosas abstractas
prefijos: verbo pref. mas verbo
tee pitso teepitso
tla nama tlanama
ne teuli neteuli.
Existen tres tipos de prefijos, los prefijos pronominales sujeto, los prefijos pronominales objeto, los prefijos pronominales sujeto, los prefijos pronominales reflexivos, los prefijos pronominales posesivos y lo prefijos pronominales indefinidos.
Prefijos pronominales sujeto:
Ni-yo.
Ti –tu.
Ti –nosotros.
In –ustedes.
prefijos: verbo pref. mas verbo
ni tlakua nitlakua
ti tekiti titekiti
ti mayana timayanaj
in kineki inkinekij
Prefijos pronominales objeto:
Nech – a mí me…
Mits- a ti te…
Ki – a él le…
Inmech – a nosotros nos…
Kin – a ellos les…
prefijos: verbo pref. mas verbo
nech maka nechmaka
mits maka mitsmaka
ki maka kimaka
tech maka techmaka
inmech maka inmechmaka
kin maka kinmaka
Prefijos pronominales reflexivos:
Nimo – a mi mismo
Timo – a ti mismo
Mo – a el mismo
Timo – a nosotros mismos
Inmo – a ustedes mismos
Mo –a ellos mismos
prefijos: verbo pref. mas verbo
nimo tlamaka nimotlamaka
timo tlamaka timotlamaka
mo tlamaka motlamaka
timo iukatl timoiukatl
inmo iukatl inmoiukatl
mo iukatl moiukatl
Prefijos pronominales posesivos:
No – mi…
Mo – tu…
I – su…
To – nuestro…
Inmo – su… (de ustedes)
In – su… (de ellos)
prefijos: verbo pref. Mas verbo
no ama noama
mo tlakayo motlakayo
i chichi ichichi
to amochtli toamochtli
inmo xochitl inmoxochitl
in tata intata
Prefijos pronominales indefinidos:
tle para las personas
tla para las cosas
ne para las cosas abstractas
prefijos: verbo pref. mas verbo
tee pitso teepitso
tla nama tlanama
ne teuli neteuli.
IMPERATIVOS
IMPERATIVOS
xi tachia-----------mira
xi molini------------- muevete
xi tekiti xochitl------corta la flor
xi tlapoa-----------lee
xi tlaxpana------------barre
xi moxilui------------peinate
xi tlajkuilo-------escribe
xi mopata-----------cambiate
xi malti----------------bañate
xi pajpaka kaxitl------- lava el plato
xi tekiti----------trabaja
xi tlaxkalo----------tortea
xi tlakua------------come
xi tlakuaka----------coman
xi chuka-----------llora
amo xi chuka-------no llores
xi kaki-------------escucha
xi kakika-----------escuchen
xi kamanaloa---------habla
xikua pantsi-----------come pan
xiki tsopelatl----------toma café
xi momajteki----------- lávate las manos
xi pano-----------------pasale
xi mitojti---------------baila
xi mauilti--------------juega
xi uetka--------------sonríe
Xi kochi-------------duermete
Xi tlakua-------come
xi tachia-----------mira
xi molini------------- muevete
xi tekiti xochitl------corta la flor
xi tlapoa-----------lee
xi tlaxpana------------barre
xi moxilui------------peinate
xi tlajkuilo-------escribe
xi mopata-----------cambiate
xi malti----------------bañate
xi pajpaka kaxitl------- lava el plato
xi tekiti----------trabaja
xi tlaxkalo----------tortea
xi tlakua------------come
xi tlakuaka----------coman
xi chuka-----------llora
amo xi chuka-------no llores
xi kaki-------------escucha
xi kakika-----------escuchen
xi kamanaloa---------habla
xikua pantsi-----------come pan
xiki tsopelatl----------toma café
xi momajteki----------- lávate las manos
xi pano-----------------pasale
xi mitojti---------------baila
xi mauilti--------------juega
xi uetka--------------sonríe
Xi kochi-------------duermete
Xi tlakua-------come
ABVERVIOS
Adverbios
Adverbio de lugar: hace Referencia a un sitio Determinado
Kanke, kanij, kanpa = donde
Nika = acá, por acá
Nikaj, nikajni = aquí
Nepa = allá
Nechka = Cerca
Uejka = Lejos
Pano, nopaya nopano = allí
Kanpaueli, ijiliuis = Donde Quiera
Tlatsintla = Abajo
Uejkapa = arriba
Ejemplo:
Tenanpiyo Ne ijiliuis tlatlalia = Aquella gallina pone donde quiera
Amo tlatsintla ximokaua = no te quedes abajo
Mocha Nepa = Allá esta tu casa
Xitlali Nopano = Ponlo allí
Xipano Nika Pásele por acá =
Adverbio de cantidad:
Miak = mucho
Kentsin = Poco
Amotlejno = Nada, no hay nada
Tlauel = muy
Ejemplo:
Amo tomij miak nijpiaj = no tengo mucho dinero
Tonali Kentsin Pocos días = =
tiyejyektsi tlauel = Eres Muy Bonita
amotlejno Onka = no hay nada
Adverbio de tiempo
Kemaj, kemeyaj = Cuando
Amaj, namaj = Hoy, ahora
Mostla = Mañana
Yaloua, yalouaya = Ayer
Teipaj = Después
Nochipa = Siempre
Uiptla = Pasado Mañana
Uejkakia = Hace mucho tiempo
Ajachika = un rato cada
Adverbio de modo: El que es específica La Manera en que se hace la acción
Nimantsi = pronto
Yolik = despacio
Kuali = bien
Kenijkatsa = como
Kejni = Así
Chikauak = Recio
Melaktsin = Quedito
Adverbio de lugar: hace Referencia a un sitio Determinado
Kanke, kanij, kanpa = donde
Nika = acá, por acá
Nikaj, nikajni = aquí
Nepa = allá
Nechka = Cerca
Uejka = Lejos
Pano, nopaya nopano = allí
Kanpaueli, ijiliuis = Donde Quiera
Tlatsintla = Abajo
Uejkapa = arriba
Ejemplo:
Tenanpiyo Ne ijiliuis tlatlalia = Aquella gallina pone donde quiera
Amo tlatsintla ximokaua = no te quedes abajo
Mocha Nepa = Allá esta tu casa
Xitlali Nopano = Ponlo allí
Xipano Nika Pásele por acá =
Adverbio de cantidad:
Miak = mucho
Kentsin = Poco
Amotlejno = Nada, no hay nada
Tlauel = muy
Ejemplo:
Amo tomij miak nijpiaj = no tengo mucho dinero
Tonali Kentsin Pocos días = =
tiyejyektsi tlauel = Eres Muy Bonita
amotlejno Onka = no hay nada
Adverbio de tiempo
Kemaj, kemeyaj = Cuando
Amaj, namaj = Hoy, ahora
Mostla = Mañana
Yaloua, yalouaya = Ayer
Teipaj = Después
Nochipa = Siempre
Uiptla = Pasado Mañana
Uejkakia = Hace mucho tiempo
Ajachika = un rato cada
Adverbio de modo: El que es específica La Manera en que se hace la acción
Nimantsi = pronto
Yolik = despacio
Kuali = bien
Kenijkatsa = como
Kejni = Así
Chikauak = Recio
Melaktsin = Quedito
ABJETIVOS CALIFICATIVOS
Chachatik… Rasposo
Iyolik… Lento
Tetik… Duro
Yamanik…… Suave
Publicado por moises omar en 11:04 0 comentarios
Pitsauak… Angosto Patlauak… Ancho
Pilsiltsi… Pequeño
Tlalchipantik… Bajo
Ueueyak… Largo
Kototsi… Corto Kuali… Bueno
Eskistok… Sangrado
Kokojtok… Lastimado Yoltok… Vivo
Miktok… Muerto
Kochmijtok… Soñoliento
Yejyetsi… Bonito, hermoso
Iyolik… Despacio Chikauak… Rapido
Uiuitik… Serio
Majmaka… Miedoso
Motlantok… Maduro
Chikajtok… Fuerte
Pitsauak… Delgado
Axyejyektsi… Feo
Uejkapantik… Alto
adjetivos calificativos
Ueyi… Grande Tomauak… Gordo, grueso
Iyolik… Lento
Tetik… Duro
Yamanik…… Suave
Publicado por moises omar en 11:04 0 comentarios
Pitsauak… Angosto Patlauak… Ancho
Pilsiltsi… Pequeño
Tlalchipantik… Bajo
Ueueyak… Largo
Kototsi… Corto Kuali… Bueno
Eskistok… Sangrado
Kokojtok… Lastimado Yoltok… Vivo
Miktok… Muerto
Kochmijtok… Soñoliento
Yejyetsi… Bonito, hermoso
Iyolik… Despacio Chikauak… Rapido
Uiuitik… Serio
Majmaka… Miedoso
Motlantok… Maduro
Chikajtok… Fuerte
Pitsauak… Delgado
Axyejyektsi… Feo
Uejkapantik… Alto
adjetivos calificativos
Ueyi… Grande Tomauak… Gordo, grueso
NUMEROS
NUMEROS
1. Se
2. Ome
3. Eyi
4. Naui
5. Makuili
6. Chikuase
7. Chikome
8. Chikueyi
9. Chiknaui
10. Majtlaktli
Para escribir el número once se escribe majtlaktli (10), uan (+), se (1), esto quiere decir que 10+1= 11 y así sucesivamente con los siguientes números.
11. Majtlaktli uan se
12. Majtlaktli uan ome
13. Majtlaktli uan eyi
14. Majtlaktli uan naui
15. Majtlaktli uan makuili
16. Majtlaktli uan chuakuase
17. Majtlaktli uan chikome
18. Majtlaktli uan chikueyi
19. Majtlaktli uan chiknaui
20. Sempoali
Para escribir el numero veintiuno se escribe sempoali (20), uan (+), se (1), esto quiere decir que 20+1=21 y así sucesivamente con los siguientes números.
21. Sempoali uan se
22. Sempoali uan ome
23. Sempoali uan eyi
24. Sempoali uan naui
25. Sempoali uan makuili
26. Sempoali aun chikuase
27. Sempoali uan chikome
28. Sempoali uan chikueyi
29. Sempoali uan chiknaui
30. Sempoali uan majtlaktli
Para escribir el número 31 se escribe sempoali (20), uan (+), majtlaktli (10), uan (+), se (1), esto quiere decir que 10+10+1= 21 y así sucesivamente con los siguientes números.
31. Sempoali uan majtlaktli uan se
32. Sempoali uan majtlaktli uan ome
33. Sempoali uan majtlaktli uan eyi
34. Sempoali uan majtlaktli uan naui
35. Sempoali uan majtlaktli uan makuili
36. Sempoali uan majtlaktli uan chikuase
37. Sempoali uan majtlaktli uan chikome
38. Sempoali uan majtlaktli uan chikueyi
39. Sempoali uan majtlaktli uan chiknaui
40. Ompoali
50. Ompoali uan majtlaktli
60. Eypoali
70. Eypoali uan majtlaktli
80. Najpoali
90. Najpoali uan majtlaktli
100. Makuilpoali
110. Makuilpoali uan majtlaktli
120. Chikuasepoali
130. Chikuasepoali un majtlaktli
140. Chikomepoali
150. Chikomepoali uan majtlaktli
160. Chikueyipoali
170. Chikueyipoali uan majtlaktli
180. Chijnauipoali
190. Chijnauipoali uan majtlaktli
200. Majtlakpoali
300. Majtlaktli uan makuili poali
400. Se tsontli
800. Ome tsontli
4000. Majtlaktli tsontli
8000. Se xikipili
FRACCIONES
¼ (1 de 4 pedazos)
¼--------------------------Se tlen naui tlatlapaktli
Tlen indica que es sobre (/).
Tlatlapaktli indica que es partitivo o fracción.
Uan indica que es suma (+)
Iuikal indica el igual (=)
1/2 +3/2+5/2=18/2
Se tlen ome tlatlapaktli uan eyi tlen ome
tlatlapaktli uan makuili tlen ome tlatlapaktli
iuikal chiknaui tlen ome tlatlapaktli.
1. Se
2. Ome
3. Eyi
4. Naui
5. Makuili
6. Chikuase
7. Chikome
8. Chikueyi
9. Chiknaui
10. Majtlaktli
Para escribir el número once se escribe majtlaktli (10), uan (+), se (1), esto quiere decir que 10+1= 11 y así sucesivamente con los siguientes números.
11. Majtlaktli uan se
12. Majtlaktli uan ome
13. Majtlaktli uan eyi
14. Majtlaktli uan naui
15. Majtlaktli uan makuili
16. Majtlaktli uan chuakuase
17. Majtlaktli uan chikome
18. Majtlaktli uan chikueyi
19. Majtlaktli uan chiknaui
20. Sempoali
Para escribir el numero veintiuno se escribe sempoali (20), uan (+), se (1), esto quiere decir que 20+1=21 y así sucesivamente con los siguientes números.
21. Sempoali uan se
22. Sempoali uan ome
23. Sempoali uan eyi
24. Sempoali uan naui
25. Sempoali uan makuili
26. Sempoali aun chikuase
27. Sempoali uan chikome
28. Sempoali uan chikueyi
29. Sempoali uan chiknaui
30. Sempoali uan majtlaktli
Para escribir el número 31 se escribe sempoali (20), uan (+), majtlaktli (10), uan (+), se (1), esto quiere decir que 10+10+1= 21 y así sucesivamente con los siguientes números.
31. Sempoali uan majtlaktli uan se
32. Sempoali uan majtlaktli uan ome
33. Sempoali uan majtlaktli uan eyi
34. Sempoali uan majtlaktli uan naui
35. Sempoali uan majtlaktli uan makuili
36. Sempoali uan majtlaktli uan chikuase
37. Sempoali uan majtlaktli uan chikome
38. Sempoali uan majtlaktli uan chikueyi
39. Sempoali uan majtlaktli uan chiknaui
40. Ompoali
50. Ompoali uan majtlaktli
60. Eypoali
70. Eypoali uan majtlaktli
80. Najpoali
90. Najpoali uan majtlaktli
100. Makuilpoali
110. Makuilpoali uan majtlaktli
120. Chikuasepoali
130. Chikuasepoali un majtlaktli
140. Chikomepoali
150. Chikomepoali uan majtlaktli
160. Chikueyipoali
170. Chikueyipoali uan majtlaktli
180. Chijnauipoali
190. Chijnauipoali uan majtlaktli
200. Majtlakpoali
300. Majtlaktli uan makuili poali
400. Se tsontli
800. Ome tsontli
4000. Majtlaktli tsontli
8000. Se xikipili
FRACCIONES
¼ (1 de 4 pedazos)
¼--------------------------Se tlen naui tlatlapaktli
Tlen indica que es sobre (/).
Tlatlapaktli indica que es partitivo o fracción.
Uan indica que es suma (+)
Iuikal indica el igual (=)
1/2 +3/2+5/2=18/2
Se tlen ome tlatlapaktli uan eyi tlen ome
tlatlapaktli uan makuili tlen ome tlatlapaktli
iuikal chiknaui tlen ome tlatlapaktli.
Suscribirse a:
Entradas (Atom)